صادرات عسل
متوسط تولید هر کندو جوابگوی هزینه زنبوردار نیست استانداردهای ویژه برای افزایش جمعیت کندوها تدوین شود.
با وجود تعداد کندوهای قابل توجه در کشور و شرایط اقلیمی خاص و ممتاز آن، نبود عسل صادراتی خالص همواره از مشکلات صنعت زنبورداری بوده است. صنعت زنبورداری در کشور متاسفانه هیچ پیشرفت قابل توجهی نداشته و زنبورداران همواره جزء طبقات فقیر و ورشکسته و محروم هستند.
این در حالی است که تسهیلات اعطایی دولتی و بانک‌ها هیچ‌گونه کارآیی در پیشرفت این صنعت و صنف تولیدکننده نداشته است.
تولیدکنندگان و صادرکنندگان عسل برای حضور در بازارهای جهانی همواره به استانداردهای بین‌المللی خاصی نیازمند هستند و قبل از هر اقدامی باید محصولاتی مطابق معیارهای استانداردهای بین‌المللی تولید کنند.
اما آیا روش و عملکرد وزارت جهاد کشاورزی در واگذاری پروانه‌های زنبورداری، پرورش ملکه یا مراکز تکثیر کندو مطابق آیین‌نامه‌های علمی و بین‌المللی است؟
آیا امنیت اقتصادی و اجتماعی لازم برای تولیدکنندگان و زنبورداران و محصولات تولیدی آن‌ها وجود دارد؟
آیا در کشور گروه‌های تخصصی و علمی و عملی برای راهنمایی و کنترل و احیای صنعت زنبورداران وجود دارد؟
محدودیت عمومی تولید عسل و محدودیت صادرات آن از کجا سرچشمه می‌گیرد؟
پیامدهای منفی عدم صادرات عسل چه نقشی در ماندگاری صنعت زنبورداری دارد؟
این‌ها سوالاتی است که همواره در بررسی مشکلات و عدم موفقیت صادرات عسل مطرح می‌شود و لازم است با علم روز و تجربه گذشتگان بررسی و راهکارهای مناسب تولید پیدا شود.
صادرات به‌معنای ارزآوری، ایجاد منابع درآمد، ایجاد اشتغال برای بیکاران و تحصیل کرده‌ها و شکوفایی صنعتی و تولیدی هر کشور و نهایتا وارد شدن به جامعه جهانی تجارت بین‌المللی است. این در حالی است که مقام و منزلت زنبورعسل در عالم خلقت از مرتبه بسیار والایی برخوردار است.
کشور ایران دارای حدودا دو میلیون فروند کندوی مدرن (لانگستروت) و بیش از سیصد هزار کندوی بومی یا سنتی است و در صورت پرورش صحیح و عملکرد اصولی می‌تواند سالانه بیش از پنجاه هزار تن عسل صددرصد خالص صادراتی داشته باشد که از محل صادرات عسل خالص و گرده گل و ژله‌ی رویال و سم زنبور عسل می‌تواند سالانه بیش از دو میلیارد دلار ارز خارجی به دست آورد.
در کنار آن به لحاظ گرده‌افشانی در طبیعت، تولیدات میوه جات و علوفه مرتعی و دارویی تا پنج برابر افزایش پیدا می‌کند که ارزش عمل گرده‌افشانی از نظر ریالی غیرقابل محاسبه است. چراکه ۴۰ درصد ادامه حیات گیاهان و طبیعت به عمل گرده افشانی زنبور عسل وابسته است، ولی در عمل چنین اتفاقی نمی‌افتد و صادراتی در خور توجه نداریم.
شرط تولید عسل فراوان با آنالیز و استانداردهای جهانی قابل صادرات مستلزم داشتن گل و گیاه فراوان و مراتع پربار با گیاهان شهددار و نهایتا کندوی سالم و پرجمعیت و حداقل ۵۰ الی ۱۵۰ هزار زنبور پرستار و کارگر است.
بنابراین باید به صورت کارشناسانه روی سیستم‌های پرورش زنبورعسل و تولید عسل و سایر فرآورده‌ها بررسی و معایب و معضلات و مشکلات این صنف را پیدا کرده و با رفع آن‌ها بتوانیم به محصول فراوان و طبیعی و قابل صادرات دسترسی پیدا کنیم.
کارشناس زنبورعسل و کرم ابریشم با بیان اینکه باید حداقل دانش و آگاهی را از نحوه زندگی و زاد و ولد زنبور عسل داشته باشیم، گفت: هر کندویی برای بازدهی یا عسل‌آوری نیازمند جمعیت سالم و قوی و حداقل ۵۰ هزار زنبور کارگر است.
جمال‌پور تصریح کرد: جمعیت سالم و قوی در مراتعی حاصل می‌شود که سمپاشی نداشته باشند و یا حداقل از سمومی استفاده شود که اثرات زیانبار و سموم کشنده و مرگبار بر زنبور عسل نداشته باشد و این در ایران غیر ممکن است. چون باغات کشاورزی بدون مطالعه و برنامه و به صورت غیر هدفمند ملی احداث شده‌اند.
وی ادامه داد: سمپاشی‌های متوالی و بدون برنامه از اواخر پاییز (سموم روغنی زمستانه) تا ۱۵ خرداد ماه هر ساله ادامه دارد و چون سم حداقل سه سال ماندگاری در خاک و محصولات حاصله از آن دارد، لذا همین سمپاشی‌ها باعث تلفات کارگران و مسمومیت گرده‌های گل‌ها می‌شوند و کارگران با حمل این گرده‌های گل‌های سمپاشی شده (گرده‌های سمی) و حتی شهد سمی به داخل کندوها طی زمان باعث از بین رفتن زنبوران پرستار و حتی نقص‌های ژنتیکی در کارگران پرستار و حتی ملکه‌های تازه متولد شده می‌شوند.
به گفته‌ی وی، در فصل ییلاق (اول اردیبهشت تا پایان شهریور ماه) که فصل تولید عسل خالص می‌باشد، کندوهای ایران فاقد جمعیت کافی برای ذخیره شهد و گرده هستند، از این رو عسلی تولید نخواهد شد.
جمال‌پور در ادامه یادآور شد: در ایران متوسط تولید هر کندو ۲ تا ۵ کیلو عسل خالص می‌باشد که جوابگوی هزینه‌های خود کندو و زنبور داران نیست و اکثریت زنبورداران چون اطلاعات علمی لازم را ندارند و از داشتن مراتع سالم و غیر سمپاشی شده در باغات و ییلاق‌ها محروم هستند، محکوم به همین سرنوشت می‌شوند.
وی افزود: با این وضعیت زنبورداران ناچارا هر کندو را از ۳۰ تا ۳۰۰ کیلو شکر تغدیه می‌کنند که تغذیه خالی با شکر نه تنها باعث پیدایش عوارض و بیماری‌های مختلف می‌شود، بلکه حتی عسل تولیدی که شیره شکری بیش نیست فقط به درد تغذیه دام می‌خورد و قابل صادرات نیست و بنابراین ورشکستگی زنبورداران حتمی است.
وی همچنین گفت: با توجه به اینکه عملیات پرورش و تکثیر کندوها غیر علمی، غلط و زیان‌ده هستند، لذا دادن هر گونه تسهیلات دولتی یا بانکی به جز افزایش تورم هیچ دردی از زنبورداران را درمان نمی‌کند و نخواهد کرد.
جمال‌پور تاکید کرد: باید استانداردهایی برای مراحل مختلف تکثیر و پرورش و افزایش جمعیت کندوی زنبورعسل تدوین و عملی شود.
وی افزود: باید استانداردهای ویژه‌ای از سطح تولید برای تعداد جمعیت کندو و میزان تولید عسل صددرصد خالص صادراتی تدوین و تهیه و زیر نظر کارشناسان کنترل شود.
جمال‌پور با بیان اینکه در هنگام تولید و بسته‌بندی عسل باید شرایط لازم رعایت شود، افزود: آلوده نکردن عسل به سموم و داروهای شیمیایی، مخلوط نکردن عسل با شربت حاصله از تغذیه دستی و حفظ عناصر مفید و آنزیم‌ها و حرارت ندیدن عسل از جمله شرایط لازم در هنگام تولید و بسته‌بندی عسل است.
وی همچنین خاطرنشان کرد: زنبور عسل باید در دشت و باغات و مراتع ییلاقی پرورش و تکثیر یابد که در آنجا حداقل سمپاشی نباشد و یا از سموم غیر مضر استفاده شود و به دلیل فوق‌العاده پیچیده و اسرارآمیز بودن پرورش و تکثیر زنبور عسل لازم است شرایط کاملا طبیعی را برای پرورش و تکثیر آن فراهم کرد.
جمال‌پور ادامه داد: باید پروانه پرورش ملکه و تولد بچه زنبور فقط به متخصصانی که دارای تجربه کافی زنبورداری دارند، داده شود؛ چراکه پرورش ملکه پروسه‌ای کاملا علمی و بسیار پیچیده است و متاسفانه اکثر مراکز پرورش ملکه دچار شکست شده‌اند و ملکه‌های پرورشی کارآیی لازم را نداشته‌اند.
به گفته‌ی وی، گروه‌های ویژه‌ی کارشناسی بایستی حداقل در چندین استان مستقر شوند و با بازدیدها و راهنمایی‌ها و کنترل درصد پیشرفت فیزیکی کندوها براساس معیارهای تدوین شده، این صنعت را حفاظت کنند تا بتوان از هر کندویی ۲۵ الی ۱۵۰ کیلوگرم عسل خالص برداشت کرد.
این کارشناس زنبورعسل با بیان اینکه نیروی انتظامی باید امنیت زنبورداران را تامین کند، افزود: تضمین امنیت تولید بهترین کمک و پاداشی است که دولت می‌تواند به جامعه زنبورداران کند.
مراکز خاصی نیز باید برای خرید محصولات زنبورداران و یا بسته‌بندی آن‌ها احداث شود. همچنین برای ماندگاری این صنعت تولیدی و توان صادرات و ارز آوری به کشور باید روش‌هایی به کار برد که هر کندو حداقل ۲۵ کیلو عسل خالص صادراتی تولید کند.
